Son günlerde adını sıkça duyduğumuz şarbon hakkında merak edilenleri, Yeditepe Üniversitesi İhtisas Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu yanıtladı.
Şarbon, özellikle otçul hayvanları etkileyen, zoonotik, yani insanların ve hayvanların birbirine bulaştırabildikleri bir hastalık. İnsanlarda, enfekte hayvan ya da hayvansal ürünlere temasla ortaya çıkabiliyor.
Şarbon etkeni olan bakteri, esas olarak evcil ve/veya yabani hayvanlardan, bunların ürünlerinden insanlara bulaşır. Dünya üzerinde giderek azalmasına rağmen halen tam olarak yok edilemeyen bu sorun özellikle gelişmekte olan ülkelerde hayatı tehdit etmeye devam ediyor.
Vücuda Giriş Yoluna Göre 3 Tipi Bulunuyor
Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu’nun verdiği bilgiye göre, şarbona neden olan “bacillus anthracis”, çubuk veya çomak şeklinde, hareketsiz ve sporla çoğalan bir bakteri cinsi.
Sporun vücuda giriş yoluna göre, deri, gastrointestinal ve akciğer olmak üzere üç klinik tipi buluyor. Son yıllarda enjeksiyonla oluşan türü de dördüncü yol olarak kabul ediliyor.
Olguların yüzde 95’ten fazlasını, sporların derideki çatlak ve sıyrıklardan girmesiyle, deri şarbonu oluşturuyor.
Şarbon için Kimler Risk Altında?
- Hayvancılıkla uğraşanlar
- Çobanlar
- Kasaplar
- Mezbaha işçileri
- Dericilik sanayinde çalışanlar
- Veteriner hekimler
- Hastalığın yaygın olduğu bölgelerde ölen hayvanların kesildiği veya yerleşim birimlerine yakın ölen hayvanların gömüldüğü yerlerde bulunanlar.
Şarbon Nasıl Bulaşıyor?
- Şarbonlu hayvanlarla doğrudan ya da dolaylı temas edilmesiyle,
- Bu hayvanların kesilmesi esnasında etine temas edilmesiyle,
- Bu hayvanların etinin yenilmesiyle,
- Şarbonlu hayvanların yünleri, derileri ve kılları gibi ürünlerinin sanayide kullanılmasıyla,
- Hastalığın görüldüğü ülkeden hayvan ve hayvan ürünlerinin alınmasıyla,
- Laboratuvar çalışmaları sırasında vb.
Hastalığın Belirtileri Neler?
Şarbonun belirtileri, mikrobun vücuda girmesinden sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkıyor. Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, türlerine göre belirtiler hakkında şu bilgileri veriyor:
Deri Şarbonu:
Ülkemizde de en sık görülen şarbon türü deri şarbodur. Sporlarının deriye girdiği yerde, kabarık, kaşıntılı şişlik oluşur. Bu şişlik 1-2 gün içerisinde içi su dolu kabarcığa ve daha sonrada ağrısız, genellikle 1-3 santimetre genişliğinde ortasında karakteristik siyah renkte ölü dokunun yer aldığı bir yaraya dönüşür. Deri şarbonunda yaranın bulunduğu lenf bezlerinde de şişmeler görülebilir.
Barsak Şarbonu:
Yüzde 1-2 oranında görülen barsak şablonu, bulantı, kusma, iştahsızlık, ateş gibi belirtilerle başlıyor. Bu belirtileri karın ağrısı, kanlı kusma, kanlı ishal izliyor. Şok ve yaşam kayıplarının da meydana gelebileceği durumlar oluşabiliyor.
Akciğer Şarbonu:
Görülme sıklığı yüzde 1-2 olarak belirtilen akciğer şarbonu, soğuk algınlığına benzeyen belirtilerle başlıyor. Yüksek ateş, titremeler görülüyor. Hastada ağır solunum güçlüğü ve şok gelişiyor. Şarbonun en ağır formu olan bu durum yaşam kaybıyla sonuçlanabiliyor.
Tedavinin Başarısı için Erken Müdahale Şart!
Şarbonun tedavisi için etkili antibiyotikler bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “Tedavinin başarılı olabilmesi için, mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamak gerekir. Hastalık belirtisi görülen kişiler derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Hastalığın tedavisinde, penisilinler, doksisiklin ve siprofloksasin etkin antibiyotikler kullanılıyor.” diyor.
Şarbondan Korunmak için Neler Yapılmalı?
- Şarbonlu olduğundan şüphelenilen veya şarbondan ölen hayvanlar asla kesilmemeli, yüzülmemeli.
- Şarbondan ölen hayvanlar mümkünse yakılarak imha edilmeli. İki metre derinliğinde çukurlar açılarak, üzerine sönmemiş kireç dökülerek gömülmeli.
- Hasta hayvanların bulundukları yerler ve taşındıkları nakil araçları temizlenmeli, dezenfekte edilmeli.
- Hasta hayvanların temas ettiği yem maddeleri, altlıklar ve gübre gibi bulaşık materyaller yakılarak imha edilmeli.
- Hastalık şüphesiyle, yetkili birimler tarafından yapıaln müşahede ve konuşan karantina süresi sona ermeden, hayvanlar kesilmemeli, etleri tüketilmemeli.
- Riskli bölgelerde, hayvanlara şarbon aşısı yaptırılmalı.